Η Ορθόδοξη Εκκλησία για την Παναγία
Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αποδίδουν ιδιαίτερη τιμή στην Παναγία, αποφεύγοντας τις ακρότητες των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών. Ο Νικόλαος Καβάσιλας τονίζει ότι η Παναγία σε όλα τα δημιουργήματα του Θεού είναι το υψηλότερο παράδειγμα συνεργασίας της θείας βούλησης με την ανθρώπινη ελευθερία. Ο Θεός που δημιούργησε και σέβεται την ελευθερία της σκέψης του ανθρώπου δεν θέλησε να σαρκωθεί χωρίς την εκούσια συγκατάθεση της Παναγίας. Η Παναγία μπορούσε να αρνηθεί. Γι' αυτό και ήταν ένας ενεργητικός συνεργός του Μυστηρίου. Γράφει ο Πατέρας της Εκκλησίας: " Η σάρκωση δεν ήταν μόνο έργο του Πατρός…αλλά ήταν επίσης έργο του θελήματος και της Πίστης της Παρθένου…Όπως ο Θεός σαρκώθηκε εκουσίως, με τον ίδιο τρόπο επιθυμούσε και η Μητέρα Του να Τον γεννήσει με την πλήρη συγκατάθεση της". Η Παναγία έχει το μοναδικό για την ανθρωπότητα προνόμιο να είναι το πρόσωπο που γεννά το Θεό. Και όπως γράφει ο Ευδοκίμωφ: «Η Μαρία είναι η νέα Εύα και η μητρική της προστασία, που έσκεπε τον Ιησού ως παιδί, σκέπει το σύμπαν και κάθε άνθρωπο».
Η Ορθόδοξη Εκκλησία αποδέχεται τo αειπάρθενο της Θεοτόκου, αλλά δεν δέχεται την έννοια της εξαιρέσεως από το ανθρώπινο γένος, που θέτει τα λατινικό δόγμα της "ασπίλου συλλήψεως". Τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας περί της Θεοτόκου διατύπωσε με σαφήνεια ο Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ο σημαντικός Πατήρ της Εκκλησίας κηρύττει απερίφραστα την Παναγία ως κυρίως και αληθώς Θεοτόκο και επισημαίνει: " Για εμάς ο αληθινός Θεός είναι αυτός που λατρεύεται, τη δε μητέρα του Θεού τιμάμε και σεβόμαστε…Αναγνωρίζοντας την Παρθένο ως μητέρα του Θεού δεν την θεωρούμε θεάν, άπαγε του λόγου τούτου' αυτά ανήκουν στην ελληνική μυθολογία' αφού και τον θάνατο της αναγνωρίζουμε". Η γέννηση της Παναγίας "εκ της ρίζης Ιεσσαί" και παρά τη θαυμαστή, δια της χάριτος του Θεού, λύσης της στειρώσεως της Αννας δεν αποτελεί κατά τον Δαμασκηνό υπερφυσική εξαίρεση της Παναγίας από το γένος της, από τους προπάτορες και τους θεοπάτορες. Η Παναγία συνελήφθη από το σπέρμα του Ιωακείμ στη μήτρα της Άννας, δηλαδή από τη φυσική συνάφεια τους.
O Σέρβος Μητροπολίτης πρ. Ερζεγοβίνης Αθανάσιος Γιέβτιτς σημειώνει σχετικά πως η εκ μέρους του Βατικανού καινοτομία "της ασπίλου συλλήψεως" της Παναγίας, όχι μόνο την αποχωρίζει από τους προγόνους της και από την υπόλοιπη ανθρωπότητα κατά τρόπο αυθαίρετο, ώστε να αρνείται όλο το νόημα της προετοιμαστικής οικονομίας της ιστορίας της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά και μειώνει την πραγματική αξία και προσωπική αγιότητα της. Και όχι μόνο αυτό, αλλά υπονομεύει και ολόκληρη την πραγματικότητα και την αλήθεια της σωτηρίας, διότι αρνείται την ενότητα της φύσεως του ανθρωπίνου γένους και θέτει υπό αμφισβήτηση την πραγματικώς σωτήρια σάρκωση του Χριστού από μια γνήσια εκπρόσωπο της ανθρωπότητας. (Εισαγωγή στο βιβλίο Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού " Η Θεοτόκος", Εκ. Απ. Διακ., β' έκδ. 1990, σελ. 33). Επίσης ο Π. Ευδοκίμωφ τονίζει ότι το Λατινικό δόγμα αυτό είναι απαράδεκτο, γιατί αποχωρίζοντας τη Θεοτόκο και ανεβάζοντας την ψηλότερα από την κοινή μοίρα των ανθρώπων, αφήνει να νοηθεί ότι είναι δυνατή η λύτρωση από το προπατορικό αμάρτημα πριν από τη Σταύρωση και την Ανάσταση, κάτι που δεν μπορεί να γίνει δεκτό από την Ορθόδοξη Θεολογία. ( Π. Ευδοκίμωφ " Η Ορθοδοξία" Εκδ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη, 1972, σελ. 204 κ.ε.) Αυτό φαίνεται και από την ευχή στο Μυστήριο του Γάμου, όπου η γέννηση της Παναγίας από τους Ιωακείμ και Αννα τίθεται στη σειρά των ανθρωπίνων γεννήσεων των Προπατόρων, στις οποίες ίσχυε ο φυσικός νόμος.
Οσον αφορά στο άλλο δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας, περί της χωρίς θάνατο μεταστάσεως της Θεοτόκου ο Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός θεωρεί ως γεγονός ότι Παναγία πέθανε θάνατο ανθρώπινο: [Αν και "πηγή της Ζωής", "προς την ζωή δια μέσου του θανάτου μετάγεται"]. Γι' αυτό και προ της θαυμαστής Μεταστάσεως της η Ορθόδοξη Θεολογία αναφέρει την Κοίμηση της. Κατά τον Δαμασκηνό κατά την ώρα της Κοιμήσεως της Μητέρας Του ο Ιησούς έρχεται κοντά της και συνοδευόμενος από όλους τους Αγγέλους και τους Αγίους την φέρνει όχι απλά στον ουρανό, αλλά "έως αυτού του βασιλικού θρόνου Του". Και στην οσία ταφή Της "το ζωαρχικό και θεοδόχο σώμα" ο Ίδιος, " τω πανευκλεεί και υπερφυεί επιτίθεται μνήματι' καντεύθεν τριταίον (μετά τρεις ημέρες) άφθαρτο προς τους ουρανίους δόμους μετεωρίζεται". Και το θαυμαστό αυτό γεγονός παρακολουθούν όλα τα υπερκόσμια τάγματα των αγγέλων, οι Απόστολοι και οι Άγιοι.
Οι Ρωμαιοκαθολικοί μιλούν για απ' ευθείας μετάσταση της Παναγίας, οι Ορθόδοξοι για Κοίμηση και σε τρεις ημέρες Μετάσταση. Κατά τον ρώσο θεολόγο Βλαδίμηρο Λόσκι η Ορθοδοξία δεν τηρεί την τακτική του Καθολικισμού και αποφεύγει να δογματίζει, πέραν της διδασκαλίας περί της Αγίας Τριάδος, της Σαρκώσεως και του έργου της σωτηρίας του ανθρώπου από τον Ιησού Χριστό. Όπως σημειώνει "η αγάπη και η αφοσίωση προς την Παναγία δεν είναι τόσο αντικείμενο πίστης όσο πηγή ελπίδας, καρπός της πίστης που έχει ωριμάσει μέσα στην Παράδοση". Και προσθέτει: " Ας σιγήσουμε λοιπόν και ας μην προσπαθήσουμε να δογματίσουμε γύρω από την υπέρλαμπρη δόξα της Θεοτόκου". Η εκ μέρους της Καθολικής Εκκλησίας ανύψωση της Παναγίας πάνω από το ανθρώπινο γένος, με το δόγμα περί της "ασπίλου ή αμιάντου συλλήψεως" της, το οποίο αποφασίστηκε από τον Πάπα Πίο τον Θ', το 1854, και το πιο πρόσφατο δόγμα, το 1950, περί της χωρίς θανή μεταστάσεως της την οδήγησαν στη «Μαριολατρεία» και την απομάκρυναν ακόμη περισσότερο από τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. ---
